Dane Sorgum
Dane sorgum tahıl olarak yetiştirilmekle birlikte yem bitkisi olarak slaj yaparakda değerlendirilir.Dane sorgum insan gıdası ve hayvan yemi olarak tüketilmektedir.Dünya'da Asya,Afrika ve Amerika kıtalarında çok yaygın ziraatı yapılmaktadır.Dane sorgum üretimi ülkemizde çok azdır.Tahıl yetiştiriçiliğinde sorgum Dünya'da 5.sıradadır.Dane sorgum kuraklığa sonderece dayanıklı bir bitkidir.Yarı kurak bölgelerde rahatlıkla yetişebilmektedir.
Dane sorgum haziran temmuz ayı gibi ekimi yapılır.Dekera 400 gr. ile 1kg arasında tohum ekilir.Tohum ekim derinliği 2-2.5 cm.dir.Danelik sorgum bitkisi 90-160 cm yüksekliğe kadar boylanabilir.
Ülkemizde hayvan yemi olarak kullanılan danelik sorgum dışardan ithal getirilmektedir.Türkiye'de dane sorgum yetiştiriçiliği açilen yaygınlaştırılmalıdır.Yerli üretime geçilerek ithalatın önüne geçilmesi ülkemiz için büyük önem taşımaktadır.
Dane sorgum fiyatları,sorgum çeşitleri ve dane sorgum yetiştiriçiliği hakkında firmamızdan detaylı bilgi alabilirsiniz.
-
Dane Sorghum Tarımı
Tropik ve subtropik bölgelerin başlıca besin kaynaklarından biri olan dane sorghum dünyada ekili alan sıralamasında buğday, çeltik, mısır ve arpadan sonra beşinci sırayı almaktadır. Özellikle Afrika ve Asya'nın birçok bölgesinde insan beslenmesinde kullanılmaktadır. Sorghum hayvan beslenmesinde dane ve yeşil yem olarak önemli bir kaynaktır.
1-BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ
Kök yapısı, sorghum saçak köklüdür (mısır bitkisinin 2 katı köke sahiptir). Çimlenmeyle ilk kökler oluşur, bunlar saçaklanmamıştır, kalıcı kökler ilk boğumdan meydana gelir ve bunlar bitkinin esas kök sistemini oluşturur.
Gövde, değişik sayıda boğum ve boğum arasından meydana gelmiştir. Bitki boyu 90-160 cm arasında boylanır. Kardeşlenme kök boğazındandır.
Yapraklar, mısır bitkisinde olduğu gibi uzun ince bir yapıdadır.
Çiçekler, tohum bağlama organı olan çiçekler salkım şeklindedir. Salkımların boyu 4-25 cm, eni 2-20 cm olabilir.
2-SORGHUM BİTKİSİNİN GELİŞMESİ
Tohum çimlenmeye başlayınca sorghum bitkisi kök ve yaprak sistemini geliştirmeye başlar. Gelişme evreleri 10 kısma ayrılırsa, bu evreler ve belirgin karakterler ortalama olarak tablodaki gibidir.
Bu gün sayıları ortalama gün sayılarıdır. Toprak verimliliği, hastalık ve zararlı, nem azlığı, bitki sıklığı ve yabancı ot durumu gelişmenin herhangi bir evresinde bitkinin durumuna bağlı olarak azalıp çoğalabilir.
• 0 Büyüme Evresi: Bu evrede iyi kalitede tohumluk kullanma, ekim derinliği ve bitki popülasyonu ilk gelişmeyi etkiler.
• 1. Büyüme Evresi: Bu evrede sorghum bitkisi çok küçük ve gelişmesi de çok yavaş olduğundan yabancı ot kontrolü çok önemlidir.
• 2. Büyüme Evresi: Büyüme konisi hala toprak altındadır. Yaprak zarara uğrasa dahi yeniden gelişme 1. büyüme evresinden daha hızlıdır. Bu evrede yabancı ot, besin maddesi ve su yetersizliği büyük ölçüde verimi düşürür.
• 3. Büyüme Evresi: Maksimum büyüme için gerekli besin maddeleri ve sulama gereklidir.
• 4. Büyüme Evresi: Bu evrede de büyüme ve verim için gerekli besin elementleri ve nem toprakta mevcut olmalıdır.
• 5. Büyüme Evresi: Bu evrede su eksikliği veya olabilecek ilaç zararı salkımın bayrak yaprağı içinde sıyrılarak tozlanmasına engel olur.
• 6 Büyüme Evresi: %50 çiçeklenme devresidir. Tane şekillenmesi başlamıştır. Bu evreye bitki mutlaka sulanmış olarak girmelidir. Susuzluk söz konusu olursa dane bağlamama veya zayıf dane teşekkülüne neden olur.
• 7 Büyüme Evresi: Süt olum evresidir, taneye kuru madde birikimi bu evrede olur. Bu evre sonunda son sulama yapılmalıdır.
• 8 Büyüme Evresi: Hamur olum evresidir, bu evrede yeterli su bulamama veya don söz konusu olursa hafif tane teşekkülünden dolayı verim düşer.
• 9. Büyüme Evresi: Fizyolojik olum evresidir, bitki bu evrede hasat edilebilir. Fazla rutubetlidir. Silajlık sorghum bu evrede maksimum verim verir.
3- YETİŞTİRME TEKNİĞİ
3.1. İklim ve Toprak İstekleri: Yaz sıcaklığı 20 ° C ve bir yıl içerisinde don zararı görülmeyen gün sayısı 125'i geçiyorsa her yerde ekilebilir. Sorgum ilkbahar ve sonbahar arasındaki sıcak periyotta yetişir. Ilık ve kuru sonbahar dane rutubetini azaltacağından dane parlak renkli olur. Dane oluşumundan sonra meydana gelen yağışlar renk değişimine neden olur. Sorghum bitkisi kötü şartlarda canlılığını muhafaza edip, şartlar iyileşince tekrar gelişmesini tamam eden nadir bitkilerden biridir. Sorghum hem sulu kültüre hem de yağışlı alanlarda sulanmaksızın yetiştirilmeye elverişlidir, fazla suya mısırdan daha dayanıklıdır.
Dane sorghum bütün topraklarda basarıyla gelişmesine rağmen killi-tinli orta tekstürlü topraklarda, kumlu hafif tekstürlü topraklarda ve killi ağır tekstürlü topraklarda daha iyi yetişir. Toprakta kil ve tin yüzdesi artarsa sorgumda kardeşlenme azalmaya meyillidir. Sorghum bitkisi orta yükseklikteki pH derecelerine de dayanıklıdır. En uygun pH=6-6.5 olan yerlerde yetişir.
3.2. Toprak Hazırlama: İyi işlenmiş sıkı bir tohum yatağı önemlidir.Böylece tam çıkış ve yabancı ot kontrolü de sağlayacağı gibi, nem toprak yüzeyine yakin olacağı için çimlenme ve ilk gelişme döneminde yararlı olacaktır. 2. ürün sorghum ekimlerinde
a. Anızın sulanıp işlenmesiyle, Hasattan sonra anız sulanır,
b. Anızın işlenip sulanmasıyla
c. Anıza ekip sonra sulama
d. Anızı sulayıp ekim yapma
3.3. Tohumluk Seçimi ve Tohum İlaçlama: Tohum kalitesi sorghum tarımında önemli noktalardan biridir. İyi kaliteli tohumun çimlenme kalitesi yüksektir. Yüksek çimlenme gücüne sahip sertifikalı tohum kullanmak bitki gelişmesinde ve verimde oluşabilecek kayıpları azaltır. Hibrit tohumlar her yıl değiştirilmeli ve fungusit ilaçlarıyla ilaçlanmalıdır. İlaçlamayla topraktaki organizmaların tohumluk ve fideye zarar vermeleri önlenir. İyi ve canlı bir çıkış, hasatta dolayısıyla yüksek verim sağlar.
Özellikle soğuk ve su tutma kapasitesi yüksek topraklarda ilaçlanmamış tohumlardan meydana gelen bitkilerde Fusarium(Kök çürüklüğü), Phytium(Kök boğazı çürüklüğü), Diplodia(Sap çürüklüğü), Penicillium(Dane çürüklüğü), Rizoctohum ve Rhizoctonia (tohum ve fide çürüklüğü)ya neden olur.
3.4.Ekim Metodu, Ekim Zamanı, Dekara Atılacak Tohum Miktarı, Ekim Derinliği ve Ekim Sıklığı:
Ekim Zamanı: Ekim zamanını geniş ölçüde toprak ısısı tayin eder. Ilıman bölgelerde son donlardan hemen sonra, Akdeniz ve Ege sahil kuşağı gibi 2.ürün tarımına uygun bölgelerde buğday, fiğ+hububat karışımlarından sonra, Haziran başından Temmuz ortasına kadar ekimi yapılabilir. Ana ürün ekimlerde toprak ısısı 4-7 ° C olmadan ekilmemelidir. Çimlenme ısısı toprakta 10 ° C dir. Bunun altındaki sıcaklıklarda tohum bu ısıyı bulana kadar toprak altında bekler. Bu durumda toprak nemi fazla ise tohum çürüyebilir. Hibrit tohumlar erken ekimlerde biraz daha toleranslıdır. 2.ürün ekilişlerinde ekim çok geç yapılırsa salkımlar olgunlaşmakta geç kalır. Geç ekimlerde verimde düşme söz konusudur.
Ekim Metodu ve Derinliği: Dane sorghum tohumu çok küçük olduğu için fazla derine ekilmemelidir. Ekim sonrası tohum kapatılmalı ve bastırılmalıdır. Toprak tavlı ise ekim derinliği 2-2.5 cm, eğer tav daha aşağılarda ise 4-5 cm olmalıdır. Sulanan şartlarda çıkış sorun olmaz. Pnömatik mibzerler yapılan ekim çok iyi sonuçlar verir ve hasadı da kolaylaştırır.
Dekara Atılacak Tohumluk Miktarı ve Ekim Sıklığı: Ekimde tohumluk kalitesi yüksek olmalı, toprak işleme ve ekim makinelerinin uygun ve iyi ayarlanmış olması gerekir. Bu şartlar gerçekleştiğinde bile %75 oranında çıkış gerçekleşir. Fazla tohum kullanımında ekonomik olmayan bir işlem olan seyreltme yapılmalıdır. Tohum miktarı çok iyi ayarlanmalıdır. Sulanan şartlarda fazla verim için tohum miktarı artırılmalıdır. Bu sıra arası mesafe daraltılarak yapılabilir. Birim alanda bitki sayısı artınca sulama ve gübrelemede buna göre ayarlanmalıdır. Ekipman durumuna göre sıra arası 50-60-70-75 cm. sıra üzeri 7-8 cm. olmalıdır. Karık sulamaya uygunluk açısında 70-75 cm. sıra arası mesafe idealdir. Bu durumda dekara 400-1000 gram tohum atılabilir. Nem durumunun az olduğu yerlerde sıklık az, fazla olduğu yerlerde sıklık fazla tutulabilir. Pamuk ve mısır mibzerleriyle sorghum ekiminde küçük delikli diskler takılarak ve transmisyon sistemi ayarlanarak istenilen miktarda tohum düşmesi sağlanabilir. İstenilen miktarda tohumun tohum yatağına düşmesinden sonra tohum ağırlığının %40 kadar çimlenme suyuna ihtiyaç vardır. Bu nedenle tohumun ekimden sonra bastırılması çimlenmeyi teşvik eden bir faktördür.
4. BAKIM İŞLEMLERİ
4.1. Gübreleme: Dane sorghum topraktan fazlaca besin maddesi kaldıran bir üründür. Özellikle buğday ve fiğ+hububattan sonraki 2.ürün ekimlerde bitkinin bulabileceği azot çok azdır. İyi bir gübreleme ve sulama ile bitkinin verimi arttırılabilir.
Sorghum bitkisinin çeşitli büyüme evrelerinde kullandığı besin maddeleri oranı şöyledir.
AZOT (N): Sorghum üretiminde en önemli besin maddesidir. Toprak tipine ve nemine göre verime direkt etki eder. Kurak topraklarda yüksek dozda azot uygulaması verimi düşürücü bir faktördür. Kumlu ve organik maddece zayıf topraklarda azot ihtiyacı killi ve ağır topraklarda daha fazla olmaktadır. Sorghumda azot eksikliği yapraklarda sararmaya neden olur. Bu durum önce yaşlı yapraklarda görülür. Fazla azot ise vejatatif gelişmeyi hızlandıracağından olgunlaşma gecikir ve verim düşer. Azot çeşitli evrelerde uygulanabilir. Genellikle ekim öncesi ve çapalama esnasında olmak üzere 2 defada yari yarıya verilmesi uygundur. Dekara 12 kg/da azotun ½ si ekimden önce Amonyum Sülfat, ½ si ekimden sonra bitki 30-40 cm olunca Amonyum Nitrat olarak çapayla verilmesi uygundur.
FOSFOR (P2O5): Fosfor genellikle toprakta yeterli oranda bulunmaktadır. Sürekli bitkisel üretim yapılan topraklarda fosfor uygulaması toprak analizlerine bağlıdır. Fosfor eksikliğinde bitki gelişmesi zayıflar, yapraklar normal rengini alamaz. Başlangıçta normalden daha koyu yeşil, sonra kırmızımsı yeşil, daha sonrada mor veya kahverengiye döner. Fosfor eksikliği tane verimini ve kalitesini de düşürür. Fosfor ekim öncesi pulluk altına 6 kg/da saf madde üzerinden verilir ve toprağa karıştırılır.
POTASYUM (K2O): Potasyum yine fosfor gibi topraklarımızda eksikliği görülmeyen bir besin elementidir. Toprak analizlerinden sonra eksikliği görülürse verilmelidir.
Sorghum Tarımında Kullanılabilecek Ticari Gübreler ve Dekara Verilecek Miktarları
4.2. Seyreltme ve Yabancı Ot Mücadelesi: Çok sık ekimlerde çimlenen sorghumlarda birbirleriyle besin maddesi yönünden rekabet edeceği için gelişmeleri çok zayıf ve ince olur. Bu yüzden sorghum 8-10 cm boya gelince sıra üzeri mesafe 7-8 cm aralıkla seyreltme işlemi yapılmalıdır. Geniş alanlardaki ekimlerde bu ekstra bir maliyet getirdiği için ekim esnasında makinelerin iyi ayarlanması seyreltme işlemine gerek bırakmaz. Sorghum bitkisi ekim ve yetişme periyodu itibariyle yabancı otlarında çimlendiği ve büyüdüğü evrede gelişir. Çıkışın zayıf olması nedeniyle sorgum gelişmesinin 4-5 haftalık döneminde yabancı otlarla rekabet edemez. Bu 4-5 haftalık evrede yabancı ot varlığı ile mücadele yapılmaz ise %8-24 oranında verim düşmesi görülür. Ekimden önce iyi bir toprak işleme ve tarla hazırlığı yabancı ot rekabetini azaltır. Sorgumda gelişme periyodu boyunca 1-3 çapa yapılır, ilk çapa bitki 15-20 cm olunca yapılmalıdır. Çapalama mümkün olduğunca derinden yapılmalıdır. İkinci çapalamada bitki büyümüştür, hafif boğaz dolduracak şekilde yapılacak çapada, yabancı ot yoğunluğuna göre, 2.gübrelemede yapılır. Ayrıca yabancı otlarla kimyasal mücadelede yapılabilir. Kimyasal mücadele, sorghum ekiminden önce, ekimden hemen sonra çıkış öncesi ve çıkıştan sonra yapılabilir.
Etkili Maddelerine Göre;
Atrazine: Çıkış öncesi ve sonrası kullanılır. Küçük dar yapraklı ve geniş yapraklı tek yıllık yabancı otları kontrol eder. Kumsal ve organik maddece fakir topraklarda uygulamalar bitkiye zarar verebilir bu yüzden sorghum bitkisi 3-4 yapraklı (10 cm) olmalıdır ve yabancı otlarda yeni çıkmış olmalıdır. Uygulanacak doz 200 gr/da dir.
Propazine: Çıkış sonrası kullanılır ve dar yapraklı otları kontrol etmez. Sorghuma zararı Atrazine'den azdır. Çıkış öncesi 200-300 gr/da oranında geniş yapraklı otları kontrol etmekte kullanılır. Kumlu hafif ve organik maddece fakir topraklarda Atrazine'nin yaptığı zararı yapabilir.
5.HASAT HARMAN VE MUHAFAZA
Sorghum hasadı en iyi biçerdöverle yapılır. Küçük ekim alanlarında, biçerdöverin girmediği veya ekonomik olmadığı yerlerde sorgum salkımları olgunlaşınca salkımın hemen alt kısmından budama makası veya bağ bıçağı ile kesilip toplanır, serilerek kurutulur ve patosla harmanlanabilir. Hasatta nem oranı biraz fazla olduğundan (%20) depolama öncesi nem mutlaka %13-15 düşürülmelidir. Yüksek nem oranında depoda bozulmalar ve kızışmalarla ürün kaybı olacaktır. Ayrıca depo sıcaklığı 16 ° C olmalıdır.
6. KULLANILMA OLANAKLARI VE KİMYASAL KOMPOZİSYONU
* Sorghum sıcaklık ve su miktarına bağlı olarak dünyanın yarı kurak bölgelerinde ekonomik olarak yetiştirilebilen önemli bir dane hububattır, diğer hububatlardan daha iyi performans gösterir.
* Mükemmel bir karbonhidrat ve protein kaynağıdır ve ayni zamanda vitaminler ve mineraller içerir.
* Yemlik mısırdan daha ucuz ve yem değerinin %95 ine sahiptir.
Büyükbaş, küçükbaş ve kanatlı yem rasyonlarına katılabilir.
* Yem fabrikalarında rasyona katılabileceği gibi kendi yemini üreten et, süt büyükbaş işletmeleri, küçükbaş işletmeleri ve kanatlı işletmeleri de daneleri kırmak suretiyle yem rasyonlarına katabilir.
* Ksantofil maddesi içerdiği için yumurta tavukçuluğunda yumurta sarısını arttırmak için kırmızı daneli sorghum kullanılır.
* Silajı yapılabilir.
* Dane sorghum ve soya beraber ekilerek silajı yapılabilir.
Dane Sorghumun Kimyasal Kompozisyonu